نبی در لغت به معنای " خبر دهنده" است (1) که اگر با تشدید"نبیِّ" خوانده شود به معنای "رفعت و بلندى" است و رسول در لغت به معنای" فرستاده شده" است(3)
واز آنجا كه در قرآن برای واژه رسول و نبی، فرق خاصی بیان نشده است، مفسرین ملاکهای هر یک را بیان کرده و آن را با شواهد و قرائنی همراه ساخته اند که البته هر یک دارای اشکالات و نقدهایی بوده است اما به نظر می رسد یگانه راه برای کشف این حقیقت رجوع به اهل بیتی است که همسنگ قرآن بوده و مفسران حقیقی آن به شمار می آیند
بنابراين به نظر می آید فرق نبی و رسول آن است که نبی در خواب واسطه وحى را مىبيند، و وحى را ميگيرد، ولى رسول كسى است كه فرشته حامل وحى را در بيدارى مىبيند، و با او صحبت مىكند(4) آنچنانکه در روایتی از امام باقر (ع) نقل شده كه در تفسير آيه:" وَ كانَ رَسُولًا نَبِيًّا ..."(5)فرمود:" الرَّسُولُ الَّذِي يَأْتِيهِ جَبْرَئِيلُ قُبُلًاپ فَيَرَاهُ وَ يُكَلِّمُهُ فَهَذَا الرَّسُولُ وَ أَمَّا النَّبِيُّ فَهُوَ الَّذِي يَرَى فِي مَنَامِهِ نَحْوَ رُؤْيَا إِبْرَاهِيمَ وَ نَحْوَ مَا كَانَ رَأَى رَسُولُ اللَّهِ ص مِنْ أَسْبَابِ النُّبُوَّةِ قَبْلَ الْوَحْي..."(6)رسول، آن كسى است كه جبرئيل در برابر او مجسم مىشود، و او جبرئيل را مىبيند و با او سخن مىگويد. نبى، آن كسى است كه در خواب مىبيند مانند خوابهائى كه ابراهيم خليل مىديد و مانند آن خوابها كه رسول خدا مىديد پيش از وحى رسالت..." و یا در روایت دیگری از آن امام نقل شده است كه فرمود"پيغمبر كسى است كه در خواب مىبيند و آواز را مىشنود و فرشته را به چشم نبيند و رسول كسى است كه آواز فرشته را بشنود و در خواب ببيند و فرشته را هم به چشم بنگرد..."(7)
بر این اسا س رسالت مقامی بالاتر از نبوت نبوت است که شخص بعد رسیدن به مقام نبوت به آن می رسد لذا به حضرت ابراهیم (ع)نخست مقام عبوديت، و سپس نبوت، و بعد رسالت، آن گاه خلت، و در آخر امامت عنایت شد (8) در حدیثی از امام باقر(ع) نقل شده است که فرمود" به راستى خدا ابراهيم را به بندگى خود پذيرفت پيش از آنكه او را پيغمبر خود نمايد و پيغمبرش گرفت پيش از آنكه رسولش سازد و به رسالتش برگزيد پيش از آنكه خليل خودش گيرد و خليل خودش نمود پيش از آنكه امام گيردش و چون همه اين مقامات را براى او فراهم نمود (و كف خود را براى نمودن جميع مقامات به هم بست) به او فرمود: اى ابراهيم «به راستى من تو را براى مردم امام ساختم»(9)
در نتیجه بین این دو مقام از نظر مصداقی رابطه عام(نبی) خاص(رسول) مطلق حاکم است که در برخی موارد برای شخص واحد قابل جمع است لذا هم رسول است و هم نبي یعنی هم وحی را در خواب دریافت کند و هم در بیداری (10)
پی نوشتها:
1- ابن منظور، لسان العرب،چ دار الفكر،بيروت، بي تا، 1414 ه ق، ج 1، ص 405.
2- راغب اصفهانی، المفردات في غريب القرآن، چ دارالعلم، بیروت،1412ق، ج 1، ص 789.
3- قريشى، سيد على اكبر، قاموس قرآن، چ دار الكتب الإسلامية، تهران1371 ش، ج 3، ص 91.
4- موسوى همدانى، ترجمه المیزان، چ دفتر انتشارات اسلامى، قم 1374ش، ج 1، ص 420.
5- مريم (19)آیه 54.
6- مرحوم کلینی، الكافي، چ دار الكتب الإسلامية، تهران، 1365 ه ش، ج 1، ص 176.
7- همان.
8- موسوى همدانى، ترجمه المیزان، چ دفتر انتشارات اسلامى، قم 1374ش، ج 1، ص 420.
9- مرحوم كليني، اصول كافى، ترجمه كمرهاى،چ اسوه، قم 1375ش، ج2، ص 43.
10- موسوى همدانى، ترجمه المیزان، چ دفتر انتشارات اسلامى، قم 1374 ش، ج 3، ص 345.
2-
سوال:چه فرقي بين نبي و رسول است؟
پاسخ: مفسرين اقوال مختلفي نقل ميکنند.
بعضيها گفتند: نبي آن کسي است که مأمور به تبليغ نيست. معارف و احکامي را از جانب خداوند دريافت ميکند اما مأمور به تبليغ نيست.
قول ديگر اين است که : نبي کتابي ندارد، ولي مأمور به ابلاغ هست.
بعضي گفتند: مقصود از رسول اين است که شريعت مستقلي مي آورند. مثل پيامبران اولوالعزم عليهم السلام: حضرت نوح، حضرت ابراهيم، حضرت موسي ، حضرت عيسي و حضرت محمد صلي الله عليه و آله و سلم.
مرحوم مجلسي در ج 11 بحار الانوار ص 54 اين مطلب را آورده.
قول ديگر: نبي و رسول از نظر مفهومي فرق ميکنند، اما از نظر مصداق خارجي با هم فرق نميکنند، به اصطلاح منطقي بين ايشان تساوي برقرار است. يعني هر چه مصداق رسول در عالم خارج دارد، نبي هم دارد. منتهي مقام نبوت ناظر به اخذ نبأ است اگر بگوييم ريشه نبي ، نبأ است. اما اگر بگوييم ريشه نبأ از نبو يا نباوت است يعني رفيع، مقام بلند و رفيع. اگر طبق اين نظريه عمل کنيم ، از حضرت آدم تا خاتم همه هم نبي بودند و رسول. اصلاً فرقي از لحاظ حيثيت و مقام است. البته اين يک نظر است .
